et instituut
De Stellingwarver Schrieversronte is et belangriekste instituut veur tael, literetuur, geschiedenis, volkskunde en identiteit van Stellingwarf. Stellingwarf is een biezundere regio in Zuudoost-Frieslaand (NL), daor de meensken vanoolds Stellingwarfs praoten. Et Stellingwarfs is een vorm van Nedersaksisch.
Oonze administraosie is los op deensdag tot en mit donderdag, van 9.00 tot 16.00 ure. Overleggen mit ere mitwarkers kan allienig nao tillefonische ofspraoke.
Tip: kiek ok es op oonze ere websteden www.stellingplus.nl en www.stellingia.nl! Woj' graeg vot-en-daolik weten wat een woord of uutdrokking uut et Stellingwarfs betekent? Klik dan ditte an: www.stellingplus.nl/wp-content/uploads/2010/10/woordenboek3.pdf.
De coronaveurschriften weren lichter wodden - en wodden nogal weer wat anscharpt - en bin now weer wat lichter. Hoe dan ok, de Stellingwarver Schrieversronte volgt uteraord de laandelike veurschriften. Die kuj’ hiere vienen:
www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/coronavirus-covid-19/algemene-coronaregels/kort-overzicht-coronamaatregelen
NI'JS
’De Ovend’ bestaot vuuftig jaor: iedere weke op stellingplus.nl een bi’jdrege uut veurige jaorgangen!
Dit jaor, 2022, is een biezunder jaor, en dat is et! Want niet alliend de Stellingwarver Schrieversronte bestaot in 2022 vuuftig jaor – om percies te wezen op 29 april –, datzelde gelt ok veur et Stellingwarfs tiedschrift De Ovend. En vanzels is ok daor dit jubileumjaor extra ommedaenken veur. Zo verschient d’r laeter dit jaor een speciaol jubileumnommer, mar deur et hiele jaor henne gaot webmaster Ninke van der Veen ok iedere weke aorige bi’jdregen uut oolde jaorgangen op de webstee stellingplus.nl zetten. Vandaege lezen jim een bi’jdrege uut de aldereerste Ovend. Die wodde doe nog stencild! Wie alle oolde Ovends graeg lezen wil, et kan allemaole. De pepieren versies bin te lezen in de haandbiebeltheek van oons taelinstituut. De digitaole versies kuj’ vienen op www.stellingia.nl. Tip: kiek dus wekeliks ok even naor stellingplus.nl en lees evenpies mit oons mit in iene van de oolde Ovends! Dit is de link: www.stellingplus.nl > ni'js
Appelschester anarchisten en heur idialen: mooi ommedaenken deur RTV Drenthe
Et jongste SSR-boek is Houd je goed! Brieven aan een dienstweigeraar 1935/1936/1937’. Bezorgd en ingeleid door Lammert Gosse Jansma, m.m.v. van Anne Veenstra. Daor het al flink wat belangstelling veur blieken daon. Meer weten? Dat moet veural et boek zels je netuurlik bieden, mar... ok even lezen wat RTV Drenthe d’r over weten lat? In een mooi artikel en in een podcast? Klik dan even op www.rtvdrenthe.nl/nieuws/177070/Drenthe-Toen-podcast-Anarchisten-in-Appelscha-voor-hun-idealen-naar-de-gevangenis
Dagboekstokkies Johan Veenstra op ni’je webstee
Ok veur schriever Johan Veenstra en zien pebliek is d’r een mooi feit an et begin van dit ni’je jaor: de komst van zien ni’je webstee! Onderdehaand schreef Veenstra al achttien jaor daegeliks dagboekstokkies op zien veurige webstee, en op dit ni’je plak, mit behalven de dagboekstokkies nog aorig wat meer info, en alles in een fleurige uutvoering, is hi’j in et ni’je jaor mit vaosie uut aende zet. Dit is de link: www.johan-veenstra.com.
In et Stellingwarfs vertellen over je biezundere liefhebberi’je? ‘De Nije’ nuugt je!
In et meerrnommer van et Friese tiedschrift ‘De Nije’ wil de redaktie ommedaenken geven an hobbies. Elk die een biezundere liefhebberi’je het, of een hiel gewonen iene mit een biezunder verhael, wodt nuugd om d’r een stokkien van 250 tot 500 woorden over te schrieven. In et Fries of in iene van de ere regionaole taelen / streektaelen in Frieslaand. En om de tekst dan veur 15 jannewaori op te sturen, naor: denije@itnijs.nl. De aorigste verhaelen zullen in de volgende nommer van ‘De Nije’ verschienen. De webstee ‘It Nijs’ zal ruumte bieden veur een briedere keuze.
VEUL BEKEKEN EN OK WEEROMME TE ZIEN: de dokementaire 'Et Fochtelervene - van Iestied naor Wieshied'
Et het blieken daon dat de dokementaire 'Et Fochtelervene – van iestied naor wieshied' op ni’jjaorsmorgen deur veul meensken bekeken is. De film wodde doe mar liefst drie keer uutzunnen op Omroep Frieslaand: een hiel goed begin van et ni’je jaor! Een feestelik jaor is dit ni’je jaor butendat, want op 29 april 2022 is et op ’e kop of 50 jaor leden dat de Stellingwarver Schrieversronte opricht wodde.
De dokementaire over et Fochtelervene is trouwens nog altied te zien op RTV Drenthe:
www.rtvdrenthe.nl/tv/programma/7/Documentaires/aflevering/67356.
Die omroep hadde op 24 oktober van et oflopen jaor de première.
Van 15 jannewaori of kan elkeniene de film ok zien op oonze webstee StellingPlus. Dat… veur wie de uutzendings an now toe miste, en die bin d’r, moet dit wel een ommeraek goed bericht wezen!
An de veuraovend van 50 jaor Stellingwarver Schrieversronte én 50 jaor De Ovend: et nommer van december 2021 is d’r!
As lokkertien geven we even de inhoold in titels: Jan Koops - Et veuroffien; Freddie de Vries - Et Hommelnust; Sietske Bloemhoff - De buurtschop Twietel; Henk Bloemhoff - Twietel, de naeme van een buurtschop onder Makkinge; Harmen Houtman - Et sni'jt boven Else (gedicht|); Jikke Oord - De winter van 1978-1979 (verhael); Roely Bakker - Pattiewegens: Een daelders plakkien; Kjest Herder - Gele bikini (2) (verhael); Carol Klok - Bargoense en Jiddische lienwoorden in de Stellingwarver tael; Van de redaktie - Leestips!; Abel Darwinkel - Goeie verkope Schrieversronte in sutelaktie; Abel Darwinkel - Van oe naor uu?; Hans Salverda - Hans Kuiper: fotograaf en schilder uut Noordwoolde-Zuud; Sietske Bloemhoff - Meensken, meensken nog an toe!; Abel Darwinkel, Harmen Houtman en Sietske Bloemhoff - Oproep: wat vienen jim et mooiste Stellingwarver woord? Nog gien abonnement? Gewoon doen, mit een mailtien naor www.stellingwarfs.nl!
‘’Vijftig jaar promotie van het Stellingwerfs, en meer’ en zes aandere artikels over et onderwarp ‘De (on)zin van taal- en dialectpromotie’ verschenen eerder dit jaor in een ni’je bundel van de ‘Stichting Nederlandse Dialecten’ (SND)
Tael- en dialektbevoddering: wat veur zin het et, hoe pak ie zoks et beste an, kuj’ de ‘diversiteit’ redden en de variëteiten ni’j leven inblaozen? Over die vraogen bugen taelwetenschoppers, streektaelkonsulenten, beleidsmaekers en taelaktivitsten heur in disse jonge bundel. Ze kieken daorbi’j naor de praktiek van tael- en dialektpermosie in Frieslaand, Nederlaand, Stellingwarf en Vlaanderen, zo vertelt oons ok et omslag. Ze trekken niet allienig lessen uut et verleden, mar bekieken ok hoe digitaole technologie en sociaole media efficiënt inzet wodden kunnen. In disse bundel blikt oold-SSR-veurzitter en oold-streektaelfunktionaoris Stellingwarfs Henk Bloemhoff weeromme op vuuftig jaor Stellingwarver beweging. Dat is veural: wat wol en dee de Stellingwarver Schrieversronte zoal an streektaelpromosie. Niet onverwaachs besluut hi’j zien bi’jdrege mit: ‘Aan de slag dus. Gewoon doen!’
In disse bundel bin alle lezings opneumen die hullen binnen in et kader van de 13de streektaelkonfereensie van de Stichting Nederlandse Dialecten (SND), van vri’jdag 8 en zaoterdag 9 juni 2018, mit orgeniseerd deur de Fryske Akademy, de Afûk, en de Vlaamse koepelorgenisaosie veur dialekten. Plus een inleiding mit veul info. De konfereensie was onderdiel van de ‘Lân fan Taal-programmering van Leeuwarden-Fryslân Culturele Hoofdstad 2018’ en wodde hullen in Liwwadden.
De streektaelkonfereensies van SND bin onderdehaand veertien keer hullen. De eerste was in Mestricht, de twiede in ‘oons’ Noordwoolde, en veerder wodde hi’j nog hullen o.e. in Hoogeveen, Brussel en Amsterdam.
Twie aandere lezingteksten in disse bundel ‘redelik uut oonze omgeving’ bin die van Nynke Jet de Vries over ‘Taalpromotie in Fryslân’ en die van Lysbeth Jongbloed-Faber over ‘Taalpromotie op sociale media: de impact van Praat mar Frysk op Facebookfrysk’. Lysbeth Jongbloed en Hans Van de Velde vertellen ok nog over de ‘streektaelkultuur’ in de zonuumde Taeletuun die orgeniseerd was in de zommer van et Liwwadden-kulturele heufdstad-jaor. Et boek is saemensteld onder redaktie van Veronique De Tier, Anne-Sophie Ghyselen, Lysbeth Jongbloed-Faber en Hans Van De Velde. Et gelt tien euro, plus kosten van et versturen, telt 86 bladzieden en kan besteld wodden bi’j de veurzitter van de SND, via dit mailadres: Nederlandsedialecten@gmail.com.
Tael butendeure: ‘Stellingwarfs in et wild’ al meer as 300 keer op stellingplus.nl
Meensken die van Mildam (dichte bi’j Et Vene) richting ‘oons’ Hooltwoolde gaon, kommen netuurlik over de revier De Kuunder. Die personen komt dan ok een mooi bod tegen, mit aorig wat info over oonze regio Stellingwarf. Ok de bekende kaorte mit et hiele taelgebied van et Stellingwarfs is ofbeeld. Echt weer een mooi veurbeeld dus hoej’ oonze tael zichtber maeken kunnen. Zoas et veur alle regionaole taelen aenlik rikkemedeerd wodt: maek jow tael toch veural ok meer zichtber. In opschriften, plaknaemebodden en al zo meer. Gelokkig bin d’r bi’j oons in et veld hiel wat goeie veurbeelden te vienen. Een groep van al meer as 300 bin mit foto’s angeven op oonze webstee stellingplus.nl. Even kieken? Klik an: www.stellingplus.nl/category/tael-buten-deure/stellingwarfs-in-et-wild/
Stellingwarver Schrieversronte én et eigen Stellingwarfs kultureel tiedschrift De Ovend bestaon douk 50 jaor!
Waor blift de tied. En, et zat d’r al an te kommen: 2022 is et jaor van et 50-jaorig jublieum van de Stellingwarver Schrieversronte. Niet alliend de Stellingwarver Schrieversronte bestaot in 2022 vuuftig jaor, datzelde gelt ok veur oons tiedschrift 'De Ovend'. En veur een streektaeltiedschrift kuj’ dat gerust hiel arg biezunder numen! Netuurlik is ok veur dit feestelike feit et kommende jaor roem ommedaenken.
Zo zal et decembernommer van 2022 een speciaol jubileumnommer wodden, mar
van jannewaori of kuj’ ok wekeliks ni’je stokkies uut eerder verschenen Ovends lezen op stellingplus.nl. Daorveur zorgt oonze webmaster Ninke van der Veen, en zi’j is d’r al hielemaole klaor veur!
Vandaege 11 NOVEMBER 2021 is et boek echt verschenen! ’Houd je goed! Brieven aan een dienstweigeraar 1935/1936/1937’. Bezorgd en ingeleid door Lammert Gosse Jansma, m.m.v. van Anne Veenstra. Ni'j boek bi'j de Stellingwarver Schrieversronte
Lammert Jansma, de vroegere direkteur van de Fryske Akademy, vertelt in dit ni'je Schrieversronte-boek over zien schoonheit Fokke Veenstra en die zien bruur Jan. Beide weren idealist, ze weigerden dienst (ok burgerdienst), weren anhangers van et socialisme en anarchisme en weren gehielonthoolder. Deurdat ze de dienst weigerden, belaanden ze beide in de gevangenis. Daor kregen ze mit riegelmaot brieven toestuurd van femilie, kammeraoden en meensken mit dezelde idenen en opvattings.
Mit naeme in de omgeving van Appelsche weren dat d’r nogal wat. D’r was in Appelsche een hiele groep, ok veul jonge meensken, mit dezelde idenen angaonde socialisme, anarchisme, antimilitarisme en gehielonthoolding. Nao de dood van Fokke bin de brieven in et bezit kommen van zien dochter, die et belang d’r van veur heur heit mar ok veur eren zag, en zi’j het ze beweerd. An de haand van die brieven het Jansma een opmarkelike periode uut de geschiedenis van en rond Appelsche beschreven, mar hi'j dee ok nog es hiel veul extra onderzuuk. Dat ‘Houd je goed!’ zal ok daoromme veur mennigiene een butengewoon interessaant boek wezen.
Et Nederlaanstaelige boek wodt in een beparkte oplaoge drokt deur PUMBO in Zwaag. Et kost €27,50 en zal allienig bi'j de Stellingwarver Schrieversronte te koop wezen. Meensken die belang bi'j et hebben, kun dat et beste mitien risserveren deur een mailtien te sturen naor info@stellingwarfs.nl.
Prachtig symposium bi’j gelegenhied van et ofscheid van Sietske Bloemhoff as direkteur van de SSR. Iene van de hoogtepunten: Perf. dr. Theo Spek kondigt projekt an veur et maeken van een laandschopsbi’jgrafie - veur beide Stellingwarven in ien keer!
Sietske Bloemhoff bi’j de uutstalling van perdukten die deur of tegere mit heur daor de jaoren henne in SSR-verbaand maekt binnen
Veurbi’je vri’jdagmiddag 29 oktober wodde een ofscheidssymposium hullen naor anleiding van et mit pensioen gaon van Sietske Bloemhoff as direkteur bi’j de Stellingwarver Schrieversronte. Veur een volle zael hullen drie deskundige sprekers op verzuuk van Sietske elk een mooie, levendige lezing mit veul info over oons gebied Stellingwarf. Dr. Meindert Schroor, sociaol-geograaf en historikus, vertelde over et onderwarp 'Greenslaand Stellingwarf'. De heer Schroor het een boek over dat onderwarp in de maek, dat hi’j vertelde veul interessaante zaeken, vaeke an de haand van biezundere historische kaorten. Drs. Dennis Worst, mit naeme bekend van zien promosieonderzuuk op et terrein van de laandschopsgeschiedenis van Stellingwarf en angreenzende gebieden in Noordwest-Overiessel en Zuudoost-Frieslaand, vertelde veur disse gelegenhied over de laandschopsontwikkeling van Sietske heur geboortedörp en sund 2010 weer heur woonplak Ni’jberkoop.
Beide mooie lezings wodden volgd deur de bi’jdrege van Perf. dr. Theo Spek, hooglerer laandschopsgeschiedenis an de RUG. Dat betrof een mooi ‘programmatisch’ overzicht van doelen, doelgroepen en inrichting mit specialisten en vri’jwilligers van een tot staand te brengen laandschopsbiografie van Stellingwarf, zoas dat ok in aandere streken gebeurd is of nog lopt. Zoe’n biografie brengt tot utering hoe een gebied him ontwikkeld het deur de invloed van meensken op de netuur en eersomme. Zo kuj’ ok zicht kriegen op hoe et verleden in et heden deurwarkt. Bi’j doelgroepen kuj’ daenken an jongvolk op schoelen dat zo meer en beter betrokken wodden kan bi’j de weerden van de eigen leefomgeving - en dat him zo mit verantwoordelik vulen kan -, an huze- en grondeigeners die zo weten kunnen wat d’r bi’j veraanderings an huus, hiem of bedrief meer of minder past bi’j de omgeving, an gemientelike en perveensiaole beleidsmaekers die zo beter rekening holen kunnen mit et eigene, benaemens in geval van veraanderende ambisies veur de toekomst, en al zo henne.
Mit inzet van tal van enthousiaste meensken en mit een projektfinanciering die de heer Spek op et oge het, liekt him dit een meraokels goed doel en wil hi’j dat uutvoeren. Vergeliekber is de pas publiceerde laandschopsbiografie van Westerwoolde, een laandstreek die wel wat overienkomst het mit Stellingwarf. Dat die ni’je publikaosie wodde nog evenpies anhaeld. Zo kon de heer Spek mit zien plan veur Stellingwarf zeker ok van een mooi kedo spreken veur de direkteur die intied mit pensioen is, want die wil de laandschopsbiografie van Stellingwarf mar al te graeg.
An kedo’s ontbrak et toch al niet: hiel wat bloemen en geschinken in aandere vorm wodden disse middag anbeuden. In de volle, gezellige zael van MFC Mejander (Berkoop) hadden oold-kollega’s butendat zorgd veur een uutstalling van perdukten die deur of mit deur Sietske Bloemhoff tot staand brocht binnen in de jaoren dat zi’j bi’j de Stellingwarver Schrieversronte warkt het. De middag wodde eupend en ofsleuten deur SSR-veurzitter de heer Klaas van Weperen, die Sietske ommeraek prees veur heur jaorenlange wark, zeker ok veur hoe ze projekten van begin tot aende goed verzorgd uutvoerde, mit altied de punties op de i.
Ni’je direkteur Abel Darwinkel prissenteerde et pergramme van disse middag. Ien hoogtepunt brocht hi’j al gauw in et begin: de anbieding an Sietske van een boekwark mit foto’s en teksten van hiel veul meensken die in heur wark mit heur te maeken had hebben. Uteraord daankte Sietske veur ieders komst, veur de kedo’s, veur de symposiummiddag die anbeuden was deur de SSR en in et biezunder veur de bi’jdrege van de lezinghoolders.
Scheidend SSR-direkteur Sietske Bloemhoff kreeg van ni’je SSR-direkteur Abel Darwinkel een ‘vrundenboek’
Tael van de Klonies veurig jaor beschreven; lezing over de Klonietael was op 11 november 2021
Over de Wereldarfgoedstaotus van een tal van de Klonies van Weldaodighied is her en der positef schreven uteraord. Veur wie et nog niet wus: over de geschiedenis is netuurlik rejaol schreven, mar ok over de tael. Dat is deur Philomène Bloemhoff-de Bruijn: ‘De taal van de kelonietoeften uit Willemsoord’. In: Jaorboek Nedersaksisch 1 (2020): 48-63.
Op 11 november 2021 hul diezelde onderzuker een lezing in Willemsoord, op een verzuuk uut dat plak weg. De lezing wodde hullen in: MFC et Kloniehuus. Paasloregel 3b, Willemsoord.
Meer op:
www.weldadigwillemsoord.nl/lezing-over-de-klonietaal-2
Et Fochtelervene - van Iestied naor Wieshied
Een dokementaire over et verhael van et Fochtelervene
Première: was op zundag 24 oktober 2021 op RTV Drenthe
Graeg even weerommekieken? Dat kan mit disse link:
www.rtvdrenthe.nl/tv/programma/7/Documentaires/aflevering/67356
Aachtergrondinfermaosie over de dokementaire volgt hiernao. Zie ok et 'webstee-archief > 2020' (anklikmeugelikhied linksonder op disse webstee)
As et vandaege-de-dag over et Fochelervene gaot is et al gauw ok over de kraenvoegels die d’r sund een peer jaor weer veurkommen. Of et gaot over de perblemen om de stikstof henne, want daor het dit gebied ok mit te maeken. En dan komt ok al gauw de vraoge op wat goed beheer feitelik inhoolt. Hoe kriej’ dit uutzunderlike gebied zonder al te veul beschaedigings deur disse muuilike tied van stikstofperblemen en klimaotveraanderings naor betere tieden? Dat dit slim biezundere venegebied, dat iene van de laeste levende hoogvenegebieden is, ok veur de toekomst beweerd blift?
De Fochtel is iene van de vroegst bewoonde gebieden van Noord-Nederlaand. Dat was al veur et jaor nul, wat dudelik wodde doe de bekende perfester A.E. van Giffen in de dattiger jaoren van de veurige ieuw de grondsporen van een nederzetting uut de prehistorie ontdekte. Dat hoolt mitien ok in dat d’r doe al spraoke west hebben moet van de invloed van et gebied op de meensken en eersomme.
Et Fochtelervene besleug ooit 10.000 bunder en now nog mar 2.600 bunder. Et is een gebied daor de bewoners in de naoste omgeving deur de iewen henne op verschillende menieren mit te maeken had hebben of nog altied hebben. Turfstikken is misschien wel iene van de bekendste veurbeelden. Turf het in hiele periodes van belang west as branige. Dat duurde tot stienkool him andiende.
‘Van Iestied naor Wieshied’: van oergebied tot et netuurgebied van now
Van alle aspekten die mit et Fochtelervene te maeken hadden, of nog hebben, het de stichting Stellingwarver Schrieversronte, et instituut veur tael en streekkultuur in Stellingwarf, een film produceerd. Een film in de vorm van een verhaelende dokementaire. Hoe ontston et gebied, wie woonden d’r, hoe leefden de meensken mit en op et vene, wat veraanderde d’r deur de jaoren henne, wat is et belang van et vene as netuurgebied.
Mit zoe’n briede opzet wil de Stellingwarver Schrieversronte (SSR) veural zien laoten wat et Fochtelervene deur de iewen henne west het: van oergebied tot van levensbelang veur de bewoners, tot et netuurgebied van now. Antrekkelik veur de meensken in de buurt en veur bezukers van heinde en veer. De film wodde financieel meugelik maekt deur Rabobank Heerenveen-Zuidoost Friesland.
Ontstaons- en laandschopsgeschiedenis
In de film is d’r veul ommedaenken veur de ontstaons- en laandschopsgeschiedenis van et gebied. Mit naeme dr. Roy van Beek (archeoloog) en promovendus Cindy Quik (fysisch geograaf) vertellen d’r over. Beide bin ze verbunnen aa de WUR (Wageningen University & Research). Laandschopshistorikus drs. Dennis Worst uut Else (promovendus bi’j perfester dr. Theo Spek van de RU Grunningen) gaot uutgebreid in op de biezundere laandschopsgeschiedenis van et Fochtelervene.
Mitwarking streekkenners
In de film vertellen streekkenners Otto de Vent en Jan Oosterkamp over twie interessaante onderwarpen. Zo vertelt De Vent over de verbouw van boekweit op et vene, zoas dat in de 19de ieuw nog gebeurde en wat doe een belangrieke bron van inkomsten was veur flink wat inwoners in de regio. Jan Oosterkamp, die spietig genoeg op 91-jaorige leeftied in september 2020 wegraekte, vertelt over et Fochtelervene in de Twiede Wereldoorlog.
Netuurmonementen
Netuurlik komt in de dokementaire ok Netuurmonementen, de beheerder van et venegebied, an et woord, in de persoon van koördinaoter en boswaachter Martin Snip. Uteraord bin zaeken as de beheersplannen veur de naoste toekomst en daornao, en de laandschoppelike weerde onderwarpen.
Aandere gegevens
Veur et schrieven van et verhael en et opnemen en regisseren wodde historikus en filmmaeker Thomas Rovers vraogd, uut Grunningen. De dokementaire is veur een pat in et Stellingwarfs, dat is ja de tael van et gebied, dus ok kultureel arfgoed dat hielemaole mit de streek verbunnen is. D’r is zorgd veur ondertiteling in et Nederlaans.
De film duurt omtrent een ure en zal dommiet ok nog te zien wezen op Omroep Frieslaand.
Een meraokels mooi Ovend-nommer is weer verschenen, De Ovend van oktober 2021!
Veul om gauwachtig te lezen! Wat staot d’r in disse oflevering?
Kjest Herder: ‘Et veuroffien’
Carol Klok: ‘De Stokersfemilie bi'j de brogge van Appelsche‘ (historie)
Jan Brouwer: ‘De zwatte specht‘ (verhael)
Van de redaktie: ‘Nedersaksisch meerst spreuken officiële regionale tael‘ (bericht)
Jelle Roorda: ‘Munnikezeel: de jongste buurtschop van West-Stellingwarf‘ (vervolg van de buurtschopperiegel)
Van de redaktie: ‘Pattiewegens (gedichten)‘
Grietje Bosma-Dijkstra: ‘Naozoemermorgen‘ (gedicht)
Kjest Herder: ‘Gele bikini (1)‘ (verhael)
Henk Bloemhoff: ‘Op 'e Schostienmaantel: SSR 'onder de schölk', 'Waor de Lende' zien begin en nog zo wat henne‘ (weerommekiekende op de tied van vlak veur et begin van de SSR)
Otto de Vent: ‘De Fochtel op 'e kaorte in 1765‘ (geschiedenis)
Abel Darwinkel: ‘Uutrikkinge Rink van der Veldepries‘ en ‘Twiede drok Et liek in de Lende‘ (berichten in verbaand mit schriever Johan Veenstra)
Sietske Bloemhoff: ‘GROOT Wateren: een OASE van WELDAAD‘ (bericht over ni'j boek van Hans Salverda)
Jaap Sikkema: ‘Een vremde apostel‘ (verhael)
Abel Darwinkel: ‘An de buterkaante‘ (over inkelde biezunderheden van et Stellingwarfs)
Van de redaktie: ‘Ofscheidssymposium mit drie lezings' (ankondiging symposium n.a.v. et ofscheid van Sietske Bloemhoff as SSR-direkteur)
Et abonnement van De Ovend gelt €20,- in ’t jaor en €4,- per oflevering.
’Praot Drents met mij': mooie riegel podcasts as anvietering om Drents te praoten. En: d'r bin netuurlik ok al aorig wat podcasts in et Stellingwarfs!
Sund 3 meert maeken oonze Drentse naobers van et Huus van de Taol tegere mit RTV Drenthe een mooie riegel podcasts. De ofleverings die dislange maekt binnen, kuj’ beluusteren via de internetbladziede www.rtvdrenthe.nl/nieuws/168032/Nieuwe-Drentstalige-podcast-Praot-Drents-Met-Mij-trapt-af-met-William-Bossong
Een hiele aorigen iene is die mit Nobelprieswinner Ben Feringa.
Podcasts in et Stellingwarfs
Laot je niet nugen en praot dus mar Stellingwarfs mit elk, zoveul as ’t kan! Mooie podcasts in et Stellingwarfs bin d’r trouwens al langer, veur wie dat nog even ontgaon was. Ze bin via de volgende stellingplus.nl – websteebladziede te vienen; klik an www.stellingplus.nl/category/media/podcasts
GROOT Wateren: een OASE van WELDAAD
Et SSR-boek Uit de geschiedenis van Wateren, Zorgvlied en Oude Willem verscheen kwaolik een jaor leden. Dat wodde schreven deur Janneke Hielkema, Albertha Bloemhoff, Carl Jan Klok en Hans Salverda. Van Hans Salverda – uut Zorgvlied - staot op et punt van verschienen alweer een ni’j boek over dezelde regio: GROOT Wateren: een OASE van WELDAAD. Et vult et eerdere boek mooi an om zo te zeggen. D’r is veural ommedaenken veur twie biezundere onderwarpen, mar ok inkelde aandere, naoë zaeken kommen op 'e bodden.
In het vere verleden gongen de eerste bewoners op et plak wonen daor de beide beken Tillegröppe en Vledder Ao bi’j mekeer kommen. De buurtschop die ontston kreeg de naeme Groot Wateren; Klein Wateren lag in de buurt. Waoteren en Zorgvlied bin d’r laeter uut ontstaon. Veur de ontwikkeling van die beide dörpen het veural de Maotschoppi’je van Weldaodighied van groot belang west, mar ok de inzet van de bekende Lodewijk Guillaume Verwer was groot. Hi’j zorgde o.e. veur een hyptheekbaank en een segarefebriek in Zorgvlied.
Onderzuuk naor stienbakkeri’je
Anleiding veur et schrieven van dit boek was in et eerste plak et onderzuuk dat in 2020 en 2021 uutvoerd is naor een eerdere stienbakkeri’je, daor behalven Salverda ok de bojemkundige Ebbing Kiestra mit doende west het. Et repot van him en Salverda is in et twiede pat van et boek opneumen.
In et twiede plak wodt ingaon op et gebruuk van een peer vloeiweiden die eertieds naost de beide beken laggen. Bi’j vloeiweiden gaot et om een oold bevloeiingssysteem waor men waeter bi’j uut een beek die naost et laand ligt op gröslaand ’vloeien’ lat. Dat kan dan deur middel van een uutlaot weer weerommestromen in diezelde beek. Dit systeem wodde toepast om et laand te bemesten.
Dieverder marke
Ommedaenken is d’r dus ok veur ere interessaante onderwarpen die in meer of mindere maote mit de beide heufdonderwarpen van doen hebben. Zo is meer te lezen over de beide beken, de veurnaemste veldnaemen en et overgaon van grond van de Dieverder marke naor Waoteren Een veurnaem ding is ok dat d’r een kuierkaorte mit uutleg in et boek opneumen is en een riegel prachtige foto’s.
Sietske Bloemhoff zorgde veur vormgeving en omslag. Et gaot om een uutgifte in eigen beheer. Dikte: 88 bladzieden, pries: €7,50. Bestellen kuj’ bi’j Hans Salverda: hanssalverda@hetnet.nl.
Wereld van Stellingwarver prachtboeken: doe jezels een plezier in veurjaor, zommertied, haast of wintertied: antugen en lezen mar!
Disse boeken brocht de Stellingwarver Schrieversronte de laeste tied in de verkope, soms in saemenwarking mit aanderen. Prachtboeken over oonze tael, kultuur en geschiedenis - daor hebben oonze veuroolden allienig mar van dromen kund. Boeken die je dus niet ontgaon meugen! Dat: laot ze je niet ontgaon, antugen mar!
- Et Liek in de Lende: literaire thriller van Johan Veenstra (Berkoop, 2021)
- Vrede en vri’jhied: hiel biezunder tiedschriftnommer verschenen, in verbaand mit 75 jaor bevri'jding: speciaole oflevering van 'De Ovend' (veurjaor 2020)
- Luudklokken en klokkestoelen in Stellingwarf, deur Jan Koops en Sietske Bloemhoff (Berkoop, 2019)
- Stillestaon en weer deurgaon, deur Grietje Bosma en Attie Nijboer.
Biezundere dichtbundel angaonde rouw, verlös, hoop en steun. Hoop dat d’r nao een zwaore periode ok weer locht schienen mag veur meensken die mit wat veur vorm van rouw dan ok te maeken hebben of die mitmaekt hebben (Berkoop, 2020)
- Et Evangelie neffens Markus, deur Rienk Klooster, Jan Koops en Erica Plomp-den Uijl (Berkoop, 2020)
Stellingwarvers bin Saksische Stellinga’s – dus misschien tóch? Anwiezings uut een 16de- en een 17de-ieuwse tekst, deur Henk Bloemhoff m.m.v. George van der Vliet; bestelber via boekenbestellen.nl (Zwaag, 2020)
- De Wereld van Zander. Herinneringen van de vrome landverhuizer Zander Jacobs Klooster (1820-1906) uit Donkerbroek. Een Stellingwerfs egodocument, getranscribeerd, ingeleid en van een uitgebreid notenapparaat voorzien door Rienk Klooster (Berkoop, 2019)
- As ik kiezen moch. Verhaelen. Verhaelebundel van Harmen Houtman. (Berkoop, 2019)
- Ok et beste peerd stroffelt wel es. Stellingwarver verhaelen van Freddie de Vries (Berkoop, 2018)
- Vroeger is veurgoed veurbi’j. Zeuvende roman = 28ste literaire boek van Johan Veenstra (Berkoop, 2018). Bekroond mit de Rink van der Veldepries 2020
- De raadselachtige gemeentewapens van de Stellingwerven, deur Frans Wuijts (Berkoop, 2017)
- Veldnaemen van Stellingwarf VII: OOSTERWOOLDE, deur M. Dijkstra. G. van der Meulen, Tonie Spijkman, Lieuwe Tiesinga, Albert Oost, Henk Bloemhoff en Dennis Worst (Berkoop, 2017)
- Omme de donkerheyt der vergeteniss. 500 jaar Oost- en West-Stellingwerf. 1517-2017. = Symposiumbundel (Berkoop, 2017)
Hans Gerritsen: 'Het Nedersaksisch is velen nog steeds erg dierbaar!', en Henk Bloemhoff: in elke kraante in Noord- en Oost-Nederlaand wekeliks een gedicht in et Nedersaksisch, dat zol mooi wezen!
In een helder en mooi illestreerd artikel beschrift journalist Joppe Gloerich in Elseviers Weekblad van 23 augustus de situaosie van et Nedersaksisch, zoks op basis van vraoggesprekken mit SONT-veurzitter Hans Gerritsen en mit SONT-siktaoris Henk Bloemhoff (eerder ok streektaelfunktionaoris Stellingwarfs). Een boel meensken is et Nedersaksisch nog de hieltied slimme dierber, nuumt Gerritsen, en ok buten de deure wodt et best nog wel een boel praot. Henk Bloemhoff wil graeg dat et Nedersaksisch meer kultureel ommedaenken krigt. Om te beginnen bi’jglieks elke weke een gedicht in et Nedersaksisch in alle kraanten van et hiele gebied. (Meer lezen kan op de bladziede ‘nieuws’ op sont.nl.)
Stellingwarver kollums van Jan Koops op Omroep Frieslaand Radio
De wekelikse kollum van Jan Koops op Omroep Frieslaand is de hieltied op donderdag. De tied: van 8.10 – 8.15 ure.
Nedersaksisch meerst spreuken officiële regionaole tael
Zoe’n kwat van de 15-plussers bruukt thuus et meerst een ere tael as et Nederlaans. Dat kan gaon om een dialekt, een regionaole tael: Limborgs, Fries of Nedersaksisch, of om een ere taal, zoas Engels, Pools of Turks. Et bruken van regionaole taelen en dialekten verschilt naor gelang de regio, mar ok opleiding en leeftied bin van invloed. Dit dot blieken uut ni'je ciefers van et CBS-onderzuuk Sociaole saemenhang en welwezen, dat in 2019 onder roem 7,5 duzend personen uutvoerd is.
De drie regionaole taelen mit mekeer tellen veur 10 percent. De verdieling is zo: Nedersaksisch: 5 percent, Fries: 2 percent en Limburgs: roem 3 percent).
Et is de eerste keer sund 1998 dat over dit onderwarp een nationaol onderzuuk holen is dat baseerd is op een representatieve steekproef. De dielnemers gavven bescheid op de vraoge: ‘Welke tael of welk dialekt wodt bi’j jow thuus et meerst praot?’ Daorbi'j konnen ze kiezen uut een lieste mit 111 taelen en dialekten. Butendat konnen ze een tael of dialekt zels angeven as die niet op 'e lieste stonnen. Mit mekeer wodden 149 taelen en dialekten nuumd. Et hiele CBS-onderzuuk is nao te lezen op heur webstee, zie:
ww.cbs.nl/nl-nl/nieuws/2021/28/kwart-15-plussers-spreekt-thuis-dialect-of-andere-taal-dan-nederlands
De uutgebreide risseltaoten bin publiceerd as artikel, dat op dat adres te vienen is: ‘Talen en dialect in Nederland – Wat spreken we thuis en wat schrijven we op sociale media?’
[bronnen: webstee CBS; veerder o.e. te vienen op/via neerlandistiek.nl en in Lochems Nieuws]
Schrief een aktueel gedicht
Dat vragt de redaktie van de streekkraante-bladziede ‘Stellingwarver Zaeken’ (in 'Nieuwe Ooststellingwerver' en 'Stellingwerf'). 'Schrief een aktueel gedicht over alles wat aj’ disse weken mitmaeken’, zo is de oproep, en et verzuuk is zoks op te sturen naor info@stellingwarfs.nl. Zo vul op 16 febewaori et gedicht ‘Ni’je stilte’ van Harmen Houtman in 'Stellingwarver Zaeken' te lezen.
Bi'j' liefhebber van Twitter?
Aj' nog gien volger van de Stellingwarver Schrieversronte op Twitter binnen en Twitter is krek wat veur jow, wor dan volger van www.twitter.com/stellingwarfs
IE VIENEN ZO ONGEVEER ALLE BOEKEN DIE TE KOOP BINNEN - en verschenen binnen t/m 2019 - OPNUUMD IN DE STELLINGWARVER SUTELKRAANTE 2019 - MIT OVER DE NI'JSTE BOEKEN VEUL INFO.
Klik daorveur an:
Boekekraante 2019
Omroep Odrie: vlakbi'j, uut de eigen streek en mit eigen tael en meziek: Odrie
Veur wie et nog niet wus: Omroep Odrie in Oost-Stellingwarf het twie hiele mooie pergrammes in en mit streektael en streektaelmeziek. Ze wo'n hieronder nog es nuumd. Die lekaole omroep is te heuren op 106.9 FM, kabel 104.1 FM.
Veur wie dit ok niet wus: via internet kuj' Omroep Odrie ok goed heuren:
http://www.radioviainternet.nl/omroep-odrie.
Die streektaelpergrammes dat bin:
Op de vri'jdag:
16:00 ure: Huus en Hiem (herhaeling van de zundag d'r veur)
17:00 ure: Singeliers, meziekpergramme in de streektael. Prissentaosie: Henk Kroese, Evert de Boer, Sietske Bloemhoff, Baukje Oosting, Hans Koopmans.
Techniek: Jitze Hofstra
Op de zundagmorgen:
10.00 ure: Singeliers. Herhaeling van de vri'jdag d'r veur (zie boven)
11.00-12.00 ure. Huus en Hiem. Stellingwarfs tael- en kultuurpergramme mit hiel wat zaeken die in huus en op et arf gebeuren. Prissentaosie: Hendrik Betten. Techniek: Peter Cruiming.
Woj' graeg mitien weten wat een Stellingwarfs woord inhoolt of hoej' et schrieven moeten?
Klik dan an: www.stellingplus.nl/wp-content/uploads/2010/10/woordenboek3.pdf.
Stellingwarfs Woordeboek, et grote, vierdielige, ok op internet in te zien
Ok de grote bruur van et haandwoordeboek, et Stellingwarfs Woordboek in vier dielen, mit woordverklaorings, uutspraoke, veurbeeldzinnen, vaaste verbienings, spreekwoorden en meer is op internet in te zzien. Zuuk daorveur veerder via disse link: www.stellingia.nl
Femilieberichten in et Stellingwarfs
Riegelmaotig wo'n wi'j vraogd om hulpe bi'j et schrieven van een tekst in et Stellingwarfs, bi'j et maeken van een opschrift, bi'j et bedaenken van een naeme in et Stellingwarfs of bi'j et opstellen van een femiliebericht in et Stellingwarfs. Et is hiel goed dat zoks gebeurt. De Stellingwarver Schrieversronte bestaot as instelling ok om meensken bi'j zok soorte van dingen te helpen. En wi'j helpen jim graeg, dat blief d'r mar niet lange over piekeren. Bel of mail oons dus, oons tillefoonnommer is 0516-451108. Om te mailen kuj' hier an de linkerkaante 'kontakt maeken' anklikken.
=================================================
Even tussen alles uut mit een gedicht? Lees dan nog even veerder!
Dörp
Onder bomen huukt
Zunne op oolde stiender
Toeholen veur elk
Weerkennende dagzeggen
Weer thuus wezen
Wim de Boer
[Wolvege, 25 juni 2010]
Veurjaor
Gruun en bluui,
voegelgeluden,
alles lopt uut.
Van vochtige grond
de lochten,
de bloemen
in heldere kleuren.
Andrang om buten te gaon,
in een blussien waarme wiend te staon.
Wim de Boer
[Wolvege, 15 meie 2017]
Baai van De Somme
D’r is gien zee, d’r is gien laand,
De plaanten staon et zoolt,
Daor gaot en komt weer
Et waeter – ni’j noch oold,
Et slik koekt an en
van is ‘t verloop
Gieniene vernemt een
greens
Wim de Boer,
augustus 2019/2020
Winteraovend
Jong was ik en de kastaovend wit
naor de karke gongen wi’j
deur de knisterende sni’j
de zulveren maone leup boven mit
Et kastverhael dat mossen we weten
mar de film over Nils Holgersson
die op een gaanze vliegen kon
weren beelden om nooit te vergeten
Thuus lekker waarm mit zien allen
bi’j de boom mit keerzen en ballen
an de poeiermelk en krentebrood
Niks kon veur mi’j de sfeer vergallen
laeter kon ’t nog wel es tegenvallen
mar doe was ik al lange groot
Koosje Hornstra, in De Ovend jg. 47 no. 6 (2019
De draod
Deur et leven lopt een draod
Een draod van tied en toeval
Die komt aachter jow an
Die rolt veur je uut
Strak trokken, soms mit kneupen
Is hi'j van binnen uut begonnen
En gaat tot et ande mit je mit
Mar niet iene wet waor as et aende begint
Deur et leven lopt een draod
Een draod van tied en toeval
(Uut: Stien van Anne, Storm in et leven. Berkoop, 2004, 2e drok)
spiegeling
langdurige mementen zwiegen
et staorigan verdwienen
van woorden en tieden
vlochtig, lochtig as waeterjuffers
wodt et heden kleinder
daanst deur grune sprieties
spiegelt him nog even en
is inienend
vot
Willem Jan Teijema (in: Doe gebeurde et. Stellingwarver Schrieversronte, Berkoop, 2001
Riekdom
rusteloos
jaegen de meensken
aachter heur dromen an
dromen van riekdom
dromen van altied meer
dromen van altied groter
dromen van altied beter
*
ze vergeten
de grote riekdom
die ze al jaoren bezitten
Jan Veldhuizen (1941-2005); uut: De wiend blaost ok wel es
aandersomme. Gedichten.
Kuier deur De Braandemeer
De Rottige Miente is een prachtig gebied in et westen van West-Stellingwarf. Dichte in de buurt ligt et netuurgebied Braandemeer. Een roeg gebied, waoj' in twie uren (zes km) deurhenne kuieren kunnen. De naeme zol ofkomstig wezen van et ontstaon van dit stok netuur: een venebraand. Deur een diel van dit mooie stokkien Stellingwarf kuj' ok henne fietsen. In De Kuunder ligt een anlegplak veur boten. Pruuf uut disse dichtriegels de sfeer:
Et riet wi'jt hier mit alle wienden mit,
de voegels daansen deur et weer,
et held're waeter en et sobbig laand;
de puzelstokkies van et Braandemeer
Harmen Houtman (bron: Ni'je Oost-Stellingwarver 25-5-2011)
=================================================
Lendediek III
Elektrische paolen spinnen
mit heur zwatte draoden
een web van miemering
deur haastige lochten.
De dieze uut et waeter
wist tiedelik et asfalt uut,
een spinne lat een druppe valen,
op roestig stiekeldraod'
De zunne dri'jt zien kotte uren,
de wiend gieselt boom en blad,
et brune riet fluustert huut'rig
de diek waacht kalm en zwat.
Harmen Houtman
(uut:Dichterbi'j. Gedichten. Berkoop, 2008)
(S)limmerikkien
Een bakker vun vlak bi’j de Kuunder
een grote betoverde nuunder.
Daor zat et begin
van een zeemeermin in!
Now bakt hi’j ze nog even bruunder!
(Jouk, schoelnaeme van Martinus Bakker)
November
't Is weer gebeurd
mit alle uutbundighied van kleur en fleur.
Zo hier en daor lopt nog een koppel vee
te snuuien langs de kaant
de laeste gruunties op te zuken.
De sloden bin zo goed as dreuge.
Ja disse haast zal oons nog lange heugen,
want, 't is haost half november onderhaand.
De meerste bomen bin al kael.
Et blad ligt overal,
now bruun van kleur
en 't ritselt al mar deur
tot ok de laesten valen.
't Is zo heur tied
en wi'j geloven et haost niet,
mar 't is al half november onderhaand.
Die lochten, zo massief
in grauw en gries,
waoraachter al zo vroeg de vaele zunne ondergaot
en dan nog even mit een glundig goolden raand
zien best dot oons wat waarmte mit te geven,
want 't is al half november onderhaand
Lamkje Hof-de Boer (1908-1991)
(bron: Onder eigen volk. Wark uut de jaoren 1970-1976 van 24 Stellingwarver schrievers. Oosterwoolde, 1978)
=================================================
D'r is netuurlik vule en vule meer te lezen! Poëzie, verhaelen, romans in et Stellingwarfs, bi'jdregen over de tael, literetuur, volkskunde... Neem veur boeken en et tiedschrift 'De Ovend' kontakt op mit de Stellingwarver Schrieversronte. Kiek ok op de websteden die nuumd wodden in de eerste alinea op disse bladziede!
En klik an de meugelikheden links van disse bladziede. Ok daor vien ie hiel veul infermaosie die je uutkommen kunnen zol! Kiek daor ok veur et webstee-archief, mit ooldere berichten en zo.
En... koester mit oons et Stellingwarfs! Lees et, praot et, schrief et, vieter et gebruuk an!
=================================================
NI'JSTE ANPASSING VAN DISSE BLADZIEDE: 15-01-2022