Et Stellingwarfs, Twents, Aachterhoeks, Sallaans, Drents, Veluws en Grunnings weren 28 september onderwarp van de konfereensie ‘Low Saxon, the sleeping giant’ in et Europees Parlement, tegere mit et Nederduuts van de Noord-Duutse dielstaoten. Die konfereensie was bedocht en opzet deur de EP’ers Annie Schreijer-Pierik (mit Twentse aachtergrond) en Jens Gieseke, elk van de Europese Volksperti’j. Et was mit naor een idee van et Europees Buro veur Kleine Taelen. De konfereensie beston uut vuuftien flitsprissentaosies of kotte uutienzettings van een hiele riegel deskundigen. Tussendeur riegden Vrouw Schreijer en de heer Gieseke de onderwarpen an mekaander en gongen d’r soms kot op in. An et aende gavven ze elk een hiele kotte indrok van et gehiel. Die hul ok in dat et indrokwekkend west hadde. Dat kwam deur alles wat andreugen was deur de sprekers en de grote toeloop van pebliek en media. Ok nuumden ze de neudige kaansen en meugelikheden .
Zoveul meugelik praotten sprekers in heur Nedersaksisch of Nedderdüûtsch veur zoveer ze konnen en wollen. De ere bruukte taelen weren Engels, Duuts en Nederlaans. Zoas gebrukelik wodde d’r tolkt m.n. naor Duuts en Engels.
Veurof hietten Vrouw Schreijer en de heer Gieseke iederiene netuurlik hattelik welkom, wiels adviseur van EBKT Onno Falkena opreup de hanen in mekeer te slaon en de tael te bruken ‘op ‘e choelen, in de media, in de liefde en in de haandel’. Hi’j prees Gieseke en Schreijer: et getuugt van historisch besef en van visie. We numen hiernao per prissentaosie ien of twie punten. Zo wodt netuurlik gien recht daon an et gehiel van de teksten, mar wel kuj’ as lezer zo even een indrok kriegen.
Eerste spreker was Stellingwarver Henk Bloemhoff, siktaoris van SONT en bestuurslid EBKT. Hi’j beschreef in et kot wat Nedersaksisch aenlik is en waor et weg komt, gaf tael- en literetuurkenmarken, et onderscheid tussen de heufdvariaanten Twents, Sallaans, Aachterhoeks, Veluws, Stellingwarfs, Drents en Grunnings en hi’j gaf gebruuks- en beheersingsciefers. Zien advies: geef et beeld van een volweerdige tael, want dat is ’t ja. Op naor een beter imago asjeblief!
Reinhard Goltz warkt an et Institut för Nedderdüûtsch (Niederdeuts), dat is in Bremen. Et weerommelopen van et gebruuk in de Nederduutse lanen zoas Nedersaksen, Sleeswiek-Holstien en Mekkelenborg-Veurpommeren gaot niet veerder. Dat dot blieken uut de jongste taeltellings. Uut dezelde steekproef dot ok blieken dat een stevige meerderhied et goed vint dat et Nederduuts struktureel op ‘e schoelen komt. Dat bin betere berichten as eerder, mar de heer Goltz wees wel op ‘e muuilike financieringsstruktuur veur instituten zoas daor hi’j warkt. Zoks het ok te maeken mit de regels en termienen van financiering. Goltz en de eerste spreker verzorgden et onderdiel ‘Wat is Nedersaksisch / Nederduuts’. Et onderwarp ‘Hoe moe’n we die tael stimuleren’ wodde verzorgd deur dippeteerde Erik Lievers van Overiessel (CDA), et lid van de Duutse Bondsdag Gitta Connemann (CDU) en Hans Gerritsen, veurzitter van SONT. Lievers gaf veurbeelden van de inzet van Overiessel, zoas bi’j et grote perjekt Woordenboek van de Overijsselse Dialecten. Bondsdaglid Vrouw Connemann nuumde dat men ok echt wat doen moet en et niet bi’j mooie woorden holen moet. Bi’j gebrek an daodkracht van sommige overheden mos toch mar an sankties docht wodden, leek heur toe. Hans Gerritsen van SONT gong van een aandere opvatting uut: him docht dat meer beregeling en wetgeving striederi’je opleveren zal en de zaeke gien goed dot. Mar wel: meer ruumte, meer wardering s.v.p., en veural: zorg veur een beter imago. Nog te vaeke wodt docht dat et Nedersaksisch niet vule weerd is.
In de riegel ‘best practices’ kwammen onderwiespraktieken van de Stendenhogeschoele in Emmen goed in locht. Et gaot om et projekt Drents en Duuts, dat behalven om taelredenen ok om ekenomische redenen vaeke ommedaenken krigt en een grote uutstraoling het. Pabo-studenten van de hogeschoele prissenteerde uut et projekt, m.m.v. projektleider Jan Kruimink. Cornelia Nath prissenteerde anslutend onderwieswark in dielen van Noord-Duutslaand. Eerder was zi’j direkteur an et Plattdûtskbûro Ostfriesischen Landschaft (Aurich). Sterre Leufkens, taelkundige van de Universiteit van Utrecht, nuumde mit naodrok daj’ in de opvoeding beter beginnen kunnen mit je eigen tael zoas Twents en aander Nedersaksisch, in plaets van et te negeren. Meertaelighied is beter, om alderhaande redenen, en zo sleut ze an bi’j de gangbere opvattings van vandaege-de-dag. Jochem de Groot is manager EU-zaeken bi’j Microsoft Translate Benelux en nuumde meugelikheden zoals Google Translate ok veur kleine taelen. Anne van der Meiden vertelde over erverings bi’j zien Twentse biebelvertaelwark. Et onderwarp ‘Nedersaksisch in de media’ was veur journalist Hedwig Ahrens over heur pergrammes in de regionaole tael bi’j de NDR. Ok weren an et woord Bert Eeftink van RTV Oost en Martin ter Denge (o.e. Facebook-schriever in et Twents).
Wat kan Europa doen? Dat wodde behaandeld deur Sixto Molina, heufd van et siktariaot van de Raod van Europa. Die gaf hiel genuanceerd an wat et Europees Haandvest veur regionaole taelen ‘veurschrift’ en ok weer niet: de akties veur tael bin uutslutend zaeken van de eigen overheden. Daor kan en wil de Raod him niet mit bemuuien. De Raod hoolt wel bi’j en rapporteert, om positieve redenen; die legt anrikkemedaosies veur.
Szabolcs Horvat is lid van et kammenet van EU-kommesaoris Navracsics (Kultuur). Hi’j leut zien dat de meugelikheden van de EU beparkt binnen. D’r is gien lopend beleid of financieringsstruktuur allienig veur de tael. Op sommige foonsen kan wel een beroep daon wodden, as et gaot om bi’jglieks ‘tael leren’ of wat aanders in de sfeer van kultuur. Iene van de regels is dan wel dat et projekt over de greenzen van op zien minst drie lanen gaon moet.
Een biezunder Stellingwarfs tintien kreek de konfereensie ok nog: Onno Falkena van EBKT en SONT-veurzitter Hans Gerritsen praoten van huus uut gien Nedersaksisch, mar maekten in heur toespraoke gebruuk van et Stellingwarfs as iene van de heufdvariëteiten van et Nedersaksisch. Ok spreker Henk Bloemhoff dee dat, mar dat is ‘gien wonder’, hi’j is native speaker.
Annie Schreijer prees Gerritsen in et biezunder: et Nedersaksisch is niet allienig een kwessie van praoten over, mar veural ok gewoon dingen doen. Kiender moe’n et Nedersaksisch weer meer leren, dat stelde ze hiel dudelik. Meertaelighied is goed, ok mit Twents d’r bi’j. Jens Gieseke nuumde dat men tegenwoordig praot over ‘Wat is ok al weer Europese identiteit’? Now, dat is in elk geval van onderop: zoas et altied al anwezige Nedersaksisch/Nederduuts, een taelige ienhied mar an weerskaanten van de staotsgreens. Alle prissentaosies bi’j mekeer: et gaf stof tot naodaenken en laeter overleg. Niet te vergeten: d’r was extra fleurighied deur et optreden van et Nedersaksisch Vocaal Ensemble en deur de Twentse happies en draankies. Mar in et biezunder wi’jt d’r van Brussel uut sund 28 september een frisse, stevige wiend veur et Nedersaksisch.